Ketenverkenning Toneel

Kansen van een stedelijke regio. De ketenpartners van toneel zien sterk het belang en de kansen van een stedelijke culturele regio zoals de Stedelijke Cultuurregio Zuid (SCRZ). Een deel van de toneel keten werkt al langer vanuit een dergelijk principe, zoals Toneelgroep Maastricht met producties als ‘Pinkpop’, ‘Regout’ en ‘De Advocaat’ of Lieke Benders/Hoge Fronten die met haar typisch gewortelde voorstellingen een landelijke erkenning weet te verwerven. Er wordt ook veel gewerkt met andere disciplines zoals de verbinding met philharmonie zuidnederland. De toneelkunst staat zeer direct in relatie tot het publiek, zoals bij Het Laagland die op speelse wijze al haar publiek betrekt voor de voorstellingen, cultuureducatie speelt daarbij natuurlijk een belangrijke rol. Binnen de SCRZ zou beter en inhoudelijk moeten worden nagedacht over de programmering van toneel bij festivals en in theaterzalen. De rol van Via Zuid en de Toneelacademie van Hogeschool Zuyd wordt als zeer belangrijk gezien door de toneelketen.

Er is een grote groep burgers in de regio actief als toneelbeoefenaars in niet-professionele zin. Zo zijn er maar liefst 64 formeel geregistreerde[1] toneelgezelschappen actief in de Stedelijke Cultuurregio Zuid. Deze groep vormt een onlosmakelijk en actief onderdeel van de keten toneel. Het Huis voor de Kunsten Limburg wil betrokkenheid van deze groep bij discipline toneel benutten en ze bijvoorbeeld betrekken bij het bevragen van (potentieel) publiek m.b.t. bepalen van programmering.

Toneel kent een hoge maatschappelijke waarde, die niet alleen uit bezoekersaantallen valt af te lezen. Zo repeteert Lieke Benders/Hoge Fronten vaak in ‘openbare ruimtes’, zodat het publiek laagdrempelig kennis kan nemen van toneel. Toneel zit in het DNA van Limburg en talrijke boegbeelden uit Limburg  spelen in Nederland bij de grote gezelschappen. Tot slot kent Maastricht de beste toneelacademie van Nederland.

[1] Naast de formeel geregistreerde gezelschappen zijn er ook nog diverse informele toneelgroepen actief in deze regio. En zijn er zgn. ‘zwevende’ amateurspelers die op diverse plekken in de regio actief zijn.

Dat toneel in het Limburgse DNA zit, valt af te lezen aan het feit doordat er nagenoeg in elk dorp/stad een of soms zelf meerdere toneelgezelschappen actief zijn. Evenals een lokale muziekgezelschap/schutterij vervullen deze een grote maatschappelijke functie in de lokale gemeenschap. Het in aanraking komen met toneel en ‘besmet’ raken met het toneelvirus vindt hier plaats. Het gevolg is dat de talenten komen bovendrijven en een groep hiervan er een professionele carrière in ambieert. Kortom hier wordt vaak de basis gelegd.

Er is nog geen duidelijk omlijnd talentontwikkelingstraject dat jonge talenten die in het amateurtoneel actief zijn en willen doorgroeien naar professionele carrière in de gelegenheid stelt om een voorbereidend opleidingstraject in te gaan dat hen voorbereidt op (bijvoorbeeld) een Toneelacademie.

In een deel van de sector leeft de vraag/vrees in hoeverre een decentralisatie van het cultuurbeleid zal leiden tot verdere regionalisering en lokalisering? Zal de lokale politiek dan ook een grotere (financiële) macht krijgen? Dit leidt tot onzekerheid. Regie mag best bij het Rijk blijven, maar er is wel behoefte om het vanuit de regio op te bouwen.

Er is te weinig visie op/oog voor het middensegment, niet alleen binnen de SCRZ maar ook landelijk. In dit middensegment dient een eigen maat aangehouden worden met jonge èn ervaren makers en er dient aandacht te zijn voor mobiliteit van de makers. Je werkt immers niet in een stad maar in een regio! Toneelgroep Maastricht, Toneelacademie Zuyd Hogeschool en Via Zuid spelen hierin een essentiële rol. Daarnaast vervullen jeugdtheateropleidingen ook een vitaal onderdeel in de keten als het gaat over de aanwas van aankomend talent, naast diverse professionele grotere en kleinere podia. Het amateurtoneel is ook een belangrijk werkveld waar jong talent en makers ervaring opdoen, leren en werken.

Cultura Nova is een sterke speler en verbinder en dat levert de toneel keten veel op. Samen met dit podiumkunsten festival zoekt de toneelketen naar een ruimere context. Satellietmogelijkheden behoren tot de mogelijkheden, maar de vraag is of er ook niet voor de verdieping gekozen moet worden. Een combinatie van Cultura Nova in verschillende steden in de SCRZ landen (passend bij vraag en dynamiek van deze kernen) met daarnaast een impuls om de mobiliteit van het publiek te vergoten. Er zijn veel lijnen tussen Maastricht en Heerlen, daartussen wordt steeds minder concurrentie ervaren. Sittard-Geleen staat daar nog een beetje los van. Het podium in Sittard-Geleen heeft meer kansen in de samenwerking met Heerlen en Maastricht. Sittard-Geleen is meer een stad van volksfeesten en industrie. Hier liggen de kansen door het publiek aan cultuur te binden. ‘Geleen On Stage’, dat als Euregionaal jeugdtheaterfestival een initiatief is vanuit Stadsschouwburg De Domijnen.

In Zuid-Limburg zijn vele amateurtoneelgezelschappen actief waarvan het overgrote deel al decennia bestaat en een centrale rol spelen in de lokale samenleving. Naast deze formeel georganiseerde gezelschappen zijn er ook nog talloze informele speelgroepen, individuele spelers, makers en regisseurs die actief zijn in de regio. Een aanzienlijke groep van de samenleving in de regio Zuid opereert dus binnen de keten toneel op niet-professioneel vlak. Vanuit deze brede basis vindt ook doorstroom naar en interactie met het midden- en topsegment plaats.

Acties:

- Meer maatschappelijke verankering door artistieke kwaliteit;
- Vergroten publiek en eigenaarschap van o.a. overheden;
- Betere samenwerking in de SCRZ: samenpakkende sterkte;
- Waardering voor individuele plannen: deze zijn immers ook van belang;
- Aandacht voor het opbouwen van een goede humuslaag zodat er een vanzelfsprekend biotoop kan ontstaan.
- Kansen die er liggen in de verbinding tussen het rijke amateurtoneel en de professionele instellingen nog verder benutten.

Aanbevelingen

- Breng in beeld hoe de ketentoneel functioneert binnen de SCRZ en hoe de verbindingen liggen met de Euregio;
- Ook op andere manier moet toneel zichtbaar zijn voor publiek en overheden. Binnen de regio is dit goed, maar ook daarbuiten dient de zichtbaarheid vergroot te worden;
- Onderzoek starten naar kerngetallen van bezoekers en de uservalue, maak daarbij gebruik van eerder opgedane ervaring o.a. door Theater Heerlen;
- Geef de podia – grote en kleine - een plek binnen de keten en de discussie;
- Steun en verstevig de jeugdtheateropleidingen: o.a. Kumulus Maastricht, LEF (Geleen), Pitboeltheater (Sittard), Theaterschool Kiek (Kerkrade), Schunck (Heerlen), JongLaagland (Sittard), Theaterschool Landgraaf. En Arcus met opleidingen als ‘podium- en evenemententechniek’, ‘evenementenorganisatie’ en ‘acteur’;
- Initieer een structurele overlegstructuur voor de keten toneel waarbij alle actoren in de keten elkaar ontmoeten en betrek hierbij ‘het amateurtoneel’.